مخترع تلسکوپ کیست؟

یکی از متداول ترین پرسش‌ها در زمینه ابزارهای نجومی این است که ” مخترع تلسکوپ کیست؟ ”

در اواخر قرن پانزدهم میلادی علم اپتیک به حدی از پیشرفت رسیده بود که نخستین عدسی های ساده ساخته شده بودند.

دانشمندان فهیمده بودند که نور پس از عبور از یک محیط شفاف متقارن، به صورت متقارن شکست پیدا می کند و در عبور از عدسی های محدب، کانونی می شود.

در حدود سالهای ۱۶۰۶ تا ۱۶۰۹ نخستین دوربین تک چشمی ( تلسکوپ شکستی) ساخته شد. طبق شواهد تاریخی اختراع تلسکوپ، به سه نفر نسبت داده می‌شود: هانس لیپرشی (به انگلیسی: Hans Lippershey) و زاخاریاس یانسن (به هلندی: Zacharias Janssen) که در میدل‌بورخ آلمان، عینک ساز بودند، و یک ابزار ساز و کارشناس عدسی‌ها به نام یاکوب میتیوس (به هلندی: Jacob Metius) از شهر آلکمار. در ماه جون سال ۱۶۰۹ گالیله از ساخته‌شدنِ تلسکوپِ با خبر می‌شود و تلسکوپ خود را در یک‌ماه می‌سازد و در مدت یک‌سال برای بهبود طراحی آن می‌کوشد. در حقیقت بر خلاف آنچه که معروف است، گالیله مخترع تلسکوپ نیست. اما می توان گفت که گالیله نخستین منجمی بود که برای رصد اجرام آسمانی از تلسکوپ استفاده کرد.چرا که گزارش های دقیقی از رصدهای گالیله با تلسکوپ برجا مانده است.

پس از ساخت تلسکوپ با استفاده از عدسی ( تلسکوپ های شکستی)، افرادی به این فکر افتادند که به دلیل پرهزینه بودن ساخت عدسی، با ابزار دیگری بجر عدسی به گردآوری نور بپردازند. در سال ۱۶۶۸ ایزاک نیوتن (به انگلیسی: Isaac Newton) اولین تلسکوپ بازتابی (به انگلیسی: Reflecting Telescope) کاربردی را ساخت که بعدها تلسکوپ نیوتنی(به انگلیسی: Newtonian telescope) نام گرفت. وسیلهٔ او از یک آینه مقعر و یک آینه تخت تشکیل می‌شد که در یک لوله قرار گرفته بودند. آینهٔ تلسکوپ نیوتون از فلز ساخته شده بود و قطری در حدود۵ سانتی‌متر داشت.

اختراع عدسی‌بی‌رنگ (به انگلیسی: Achromatic lens) در سال ۱۷۳۳ میلادی، خطای رنگی را اندکی تصحیح کرد و امکان ساخت عدسی‌هایی با فاصلهٔ کانونی کمتر که به کوتاه شدن لوله تلسکوپ می‌انجامید را فراهم ساخت. تلسکوپ‌های بازتابی اگرچه ابیراهی رنگی نداشتند، ولی در طول قرن‌های ۱۸ و ۱۹ آینهٔ فلزی آنها که از مس و قلع ساخته‌شده بودند به مرور زمان تیره می‌شدند. این مشکل با اندود کردن سطح شیشه با نقره در ۱۸۵۷ یا آلومینیم در سال ۱۹۳۲ حل شد.

حداکثر اندازهٔ عدسی شیئی تلسکوپ‌های شکستی در حدود یک متر است. اغلب تلسکوپ‌های ساخته شده در قرن بیستم از نوع بازتابی بودند، این درحالی است که بزرگترین تلسکوپ‌های بازتابیِ در حال کار، بزرگتر از ۱۰ متر هستند. قرن بیستم همچنین پیشرفت در ساخت تلسکوپ‌هایِ فعال در طیف وسیعی از طول موجها از امواج رادیویی تا امواج گاما را نشان می‌دهد. اولین تلسکوپ رادیویی هدفمند نیز در سال ۱۹۳۷ وارد عملیات ساخت شد و از آن زمان پیشرفت‌های شگرفی در تنوع مجموعهٔ ابزار نجومی انجام شده است.

ساختار تلسکوپ شکستی ( گالیله‌ای)

ساختار تلسکوپ بازتابی ( نیوتونی)

منبع : ویکی نجوم